چنگ گونه‌ای ساز زهی باستانی است. در کنار ساز رود (عود) از مشهورترین سازهای ایران باستان به شمار می‌آمده است. در ادبیات پارسی بسیار از این ساز یاد شده است و سیارهٔ زهره را چنگ‌زن دانسته‌اند. در مهری گلین که در بین سالهای 1961تا 1966 توسط هلن جی کانتر و پناس پی دلو گاز دو باستان شناس امریکایی در چغامیش خوزستان یافته شد و مربوط به هزاره چهارم قبل از میلادودوران عیلامیان می باشد یک نوازنده چنگ منحنی را نشان می دهد .این چنگ 6 رشته دارد.

«ماخنیاگرانی در "ایلام" و در سده 27 پیش از میلاد و از زمان پادشاهی "پوزوز این شوشیناک" در شوش میشناسیم. از همین گاه، مُهر و نشانه هایی در دست است که نشان میدهند، خنیاگران بسیاری در ایران میزیستند. در این هنگام، نواختن چنگ بسیار گسترش داشته است و این ساز از سازهای ایرانیان است. با یافتن یک کنده کاری در ایلام بازهم آگاهی داریم که خنیاگران ایرانی؛ دَف را همراه چنگ مینواختند. باید افزود که از این نمونه ها در سراسر ایران بسیار دیده شده است. میان رودخانه های "کرخه و کارون" سیمای دسته ای رامشگر (سده 7 یا 8 پیش ازمیلاد) در یک کنده کاری بر روی سنگ دیده میشود که 3 تن خنیاگر در آنجا به نواختن "چنگ و تبل" سرگرم هستند.

و باز در ایذه مالمیر چنگ نوازانی را می بینیم که دو نوع چنگ را در دست دارند و پیشاپیش هانی و همسرش برای اجرای یک مراسم عبادی در حال نوازندگی هستند این دو نوازنده چنگ نام خود را نیز با خط میخی ایلامی نگاشته‌اند . چنگ در این دوران 13 رشته دارد.نقش‌برجسته‌های طاق بستان نوازندگان چنگ را نشان می‌دهد که در قایق برای شاه ساسانی که به شکارگاه آمده چنگ می‌نوازند. در آثار طاق بستان در یک قایق 5 نوازنده چنگ منقش شده است . و در یک قایق که پادشاه در حال شکار است یک نوازنده به احتمال قوی باربد می باشد،در حال نوازنده گی است . چنگ در این زمان از 7 رشته تا 11 رشته مشاهده می شود .به مرور زمان همچون بسیاری از سازهای دیگر مهجور و فراموش شده است.البته چنگ تا دوران صفویه موجود بوده است.

انواع ساز چنگ در قرن‌های مختلف در ایران یافت شده است از جمله چنگ منحنی مربوط به قرن هفتم هجری قمری از صفی‌الدین عبدالمؤمن اُرُمَوی (ارومیه‌ای). تصویر چنگ در تمام آثار باستانی ایران از دوران هخامنشیان گرفته تا سلوکیان دیده می شود.

ساز چنگ در ایران دارای چهار رشته سیم بوده است که در دورهٔ ساسانیان به ۱۱ رشته می‌رسد و در دوران اسلامی تا ۳۵ رشته هم می‌رسد. پیدایش چنگ از پیدایش کمان نشأت گرفته است، در اثر تیراندازی زه مرتعش می‌شد و صدای کمی به گوش می‌رسید. چنگ‌های اولیه شبیه کمانی از نی و چوب بوده که زهی میان آن کشیده شده است.

انواع ساز چنگ یا "هارپ" به چهار دستهٔ کلی چنگ ارکستری، چنگ سنتی، چنگ باستانی و چنگ تزیینی تقسیم می‌شود که خود از لحاظ شکل ظاهری به ۱۷ نوع الگو و فرم چنگ تقسیم می‌شود از جمله "چنگ زاویه‌دار، چنگ منحنی، چنگ ون وچنگ کندوگ و چنگ ون کنار ساسانی و چنگ لیر (چنگی در یونان که به شکل U است)می شود یاد کرد".

ساز چنگ به عنوان قدیمی‌ترین ساز سیمی جهان مربوط به شش‌هزار سال پیش در خوزستان ایران یافت شده است، اما اکنون در میان اسامی چنگ‌نوازان مشهور جهان که در ویکی‌پدیا آمده نامی از چنگ‌نوازان ایرانی نیست. در ایران، تعداد چنگ‌نوازان بسیار معدود است و شاید فقط یک چنگ‌نواز باشد که به اجرای برنامه و کنسرت می پردازد. "عبدالعلی باقری نژاد"، استادکار ساخت آلات موسیقی و احیاگر چنگ ایرانی به گفتهٔ خودش تنها خانواده چنگ نواز ایرانی است که به صورت گروهی برنامه اجرا می‌کند.او به همراه همسر و دو فرزندش تا کنون در ایران چهار کنسرت پژوهشی برای معرفی این ساز باستانی انجام داده است . وی با تاسیس آموزشگاه چنگ نوازان اولین آموزشگاه چنگ را درایران دائر نموده است و هم اکنون دهها هنرجوی چنگ نوازی دارد.وی با تلاش فراوان توانسته است ردیف نوازی ایرانی را با این ساز به هنر جویان خود بیاموزد .وی معتقد است که طی این 17 سال تحقیق در مورد ساز چنگ هنوز در اول راه است.عبدالعلی باقری نژاد

گرچه اروپاییان مدعی ابداع چنگ‌های پدالی هستند و ادعا می‌کنند این چنگ‌ها در قرن ۱۸ میلادی در آلمان پایه‌گذاری شده اما همین چنگ‌ها نیز بر اساس چنگ‌های زاویه‌دار شرقی ساخته شده است.

چنگ، سازی رشته‌ای است که با انگشت نواخته می‌شود که تکنیک نوازندگی در جهان هشت‌انگشتی است اما تکنیک نوازندگی در ایران طبق اطلاعات استخراج‌شده از مستندات باستانی، ده‌انگشتی است.

ساز چنگ غالباً از چوب‌های گردو و افرا ساخته می شود. چنگ‌های بزرگ را در ایران اشتباهاً "هارپ" می‌گویند در حالی که در جهان به هر نمونه از چنگ، "هارپ" می گویند. قیمت چنگ‌ها از ۴۵۰ هزار تومان تا مدل‌های پدالی که قیمت آن به ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان می‌رسد، متغیر است این گرانی قیمت به خاطر ساختمان پیچیده و ساختن دشوار آن است.

آخرین چنگ‌نواز ایرانی در دوران صفویه به نام "سلطان محمد چنگی" بوده است و اکنون چنگ‌نواز استاد و ماهری در ایران وجود ندارد. اخیراً کوشش‌هایی در راستای بازسازی این ساز صورت گرفته است. ،  و  در ایران و  (Fikret Karakaya) در ترکیه، نمونه‌هایی از این ساز را بازسازی نموده‌اند.